در وبلاگ وزین عطای کثیر مطلبی با عنوان تفرقه آورده شده بود که بسیار مناسب موضوع مورد نظر این وبلاگ است. ضمن تشکر از زحمات نویسنده محترم و با کسب اجازه از محضر آن بزرگوار عین مطلب بحضور تقدیم میگردد.
قَالَ یَا هَارُونُ مَا مَنَعَکَ إِذْ رَأَیْتَهُمْ ضَلُّوا«92» أَلَّا تَتَّبِعَنِ أَفَعَصَیْتَ أَمْرِی «93» قَالَ یَا ابْنَ أُمَّ لَا تَأْخُذْ بِلِحْیَتِی وَلَا بِرَأْسِی إِنِّی خَشِیتُ أَن تَقُولَ فَرَّقْتَ بَیْنَ بَنِی إِسْرَائِیلَ وَلَمْ تَرْقُبْ قَوْلِی «94» (سوره مبارکه طه)
(موسى) گفت: «اى هارون! چرا هنگامى که دیدى آنها گمراه شدند«92»...از من پیروى نکردى؟! آیا فرمان مرا عصیان نمودى؟! «93» (هارون) گفت: «اى فرزند مادرم! ریش و سر مرا مگیر! من ترسیدم بگویى تو میان بنى اسرائیل تفرقه انداختى، و سفارش مرا به کار نبستى!«94»
این آیات بیانگر آن بخش از داستان هستند که حضرت موسی علیه السلام پس از چهل شب مناجات با خدا باز می گردد و می بیند که مردم به پیروی از سامری گوساله پرست شده اند. در ادامه ایشان عتابی به حضرت هارون می کنند و حضرت هارون نیز پاسخ جالبی می فرمایند.
مرحوم علامه طباطبایی در جلد 14 ترجمه تفسیر المیزان در ذیل این آیات می فرمایند:
موسى در عتاب به هارون گفت : «چه چیز تو را از پیروى طریقه و روش من که جلوگیرى قوم از ضلالت و غیرت به خرج دادن در راه خدا است باز داشت ، آیا دستور مرا عصیان کردى که گفته بودم سبیل مفسدان را پیروى مکن ؟»
...جمله «إنى خشیت ان تقول فرقت بین بنى اسرائیل ولم ترقب قولى» تعلیل مطلبى است که حذف شده و حاصل آن مطلب این است که اگر مى خواستم از پرستش گوساله جلوگیرشان شوم و مقاومت کنم هر چند به هر جا که خواست منجر شود، مرا جز عده مختصرى اطاعت نمى کردند، و این باعث مى شد بنى اسرائیل دو دسته شوند، یکى مؤمن و مطیع و دیگرى مشرک و نافرمان و این دو دستگى باعث مى شد که وحدت کلمه شان از بین برود و اتفاق ظاهرى شان جاى خود را به تفرقه و اختلاف بسپارد و چه بسا کار به کشتار هم مى انجامید. لذا به یاد سفارش تو افتادم که مرا دستور به اصلاح دادى و فرمودى : «اصلح و لا تتبع سبیل المفسدین» و لذا ترسیدم وقتى که بر مى گردى تفرقه و دو دستگى قوم را ببینى اعتراض کنى که رعایت سفارش مرا نکردى و میان بنى اسرائیل تفرقه افکندى.
این آن عذرى است که هارون به آن تمسک جست ، و موسى علیه السلام عذرش را پذیرفت. هم او را و هم خود را دعا کرد که دعایش در سوره اعراف چنین آمده : «رب اغفرلى ولاخى و ادخلنا فى رحمتک و انت ارحم الراحمین».
در جلد 13 تفسیر نمونه نیز در مورد این آیات آمده: « هارون مى خواهد بگوید من اگر اقدام به درگیرى مى کردم ، بر خلاف دستور تو بود، و حق داشتى مرا مؤاخذه مى کردى . و به این ترتیب هارون بى گناهى خود را اثبات کرد.»
حضرت آیت الله امجد حفظه الله در مورد این آیات می فرمودند با توجه به این که حضرت هارون خود پیامبر الهی بوده، عملش بر اساس حجت بوده و لذا از این استدلال می توان دریافت که تفرقه از گوساله پرستی بدتر است.
حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام نیز در بیان نورانی خود که در خطبه 175 نهج البلاغه آمده در مورد تفرقه این طور می فرمایند: ... فَإِیَّاکُمْ وَالتَّلَوُّنَ فِی دِینِ اللهِ، فَإِنَّ جَمَاعَةً فِیَما تَکْرَهُونَ مِنَ الْحَقّ، خَیْرٌ مِنْ فُرْقَةٍ فِیَما تُحِبُّونَ مِنَ الْبَاطِلِ، وَإِنَّ اللهَ سُبْحَانَهُ لَمْ یُعْطِ أَحَداً بِفُرْقَةٍ خَیْراً مِمَّنْ مَضَی، وَلاَ مِمَّنْ بَقِیَ...
... پس مبادا در دین دورویی ورزید، که همبستگی و وحدت در راه حق گرچه (کراهت داشته باشید) از پراکندگی در راه باطل (گرچه مورد علاقه شما باشد) بهتر است. زیرا خداوند سبحان نه به گذشتگان و نه آیندگان چیزی را با تفرقه عطا نفرموده است...
پایان آنچه از عطای کثیر نقل شد.
اما حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام به نقل سلیم بن قیس هلالی، در پاسخ سؤال اشعث بن قیس کندی مبنی بر اینکه چرا حضرت در مقابل ابوبکر و عمر شمشیر نکشید به همین آیه استناد میجوید و پس از مقدماتی میفرماید: «مقصود پیامبر ص این بود که موسی ع وقتی هارون ع را جانشین خود در میان مردم قرار داد به او دستور داد که اگر گمراه شدند و یارانی پیدا کرد با آنان جهاد نماید، و اگر یارانی پیدا نکرد خودداری کند و خون خود را حفظ نماید و بین آنان تفرقه نیاندازد. من هم ترسیدم برادرم پیامبر ص همین سخن را به من بگوید که: چرا بین امت تفرقه انداختی و مراعات سخن مرا نکردی؟ در حالیکه با تو عهد کرده بودم که اگر یارانی نیافتی دست نگهداری و خون خود و اهل بیت و شیعیانت را حفظ کنی.»